«Οικογένεια: Βασικό υποστηρικτικό πλαίσιο
Νομίδου Νίκη Ελένη
Πρόεδρος της ΠΟΣΟΨΥ
και Πρόεδρος του ΣΟΦΨΥ Ν. Σερρών
H Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση που ξεκίνησε ύστερα από τον Παγκόσμιο διασυρμό της χώρας στα διεθνή ΜΜΕ για τις απάνθρωπες συνθήκες λειτουργίες των Ελληνικών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων προχώρησε με επιτυχία διαμορφώνοντας μια νέα αντίληψη στα ψυχιατρικά δρώμενα. Το πρόγραμμα «Ψυχαργώς» βοήθησε στο σχεδιασμό της αποασυλοποίησης και στο κλείσιμο ψυχιατρείων των οποίων όμως οι οργανισμοί υφίστανται ακόμη (που μας παραπέμπει αυτό; Δεν γνωρίζουμε).
Σήμερα όλη αυτή η προσπάθεια βρίσκεται σε «Υψηλό Κίνδυνο». Μα οι αρμόδιοι εθελοτυφλώντας δε θέλουν να το αντιμετωπίσουν. Είκοσι χρόνια και τα ανυπολόγιστα κονδύλια που διέθεσε αφειδώς η Ε.Ε. δεν ήταν αρκετά για την ολοκλήρωση και τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας που θα καλύπτει τις ανάγκες των ψυχικά πασχόντων τοπικά, σε όλη την επικράτεια.
Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που θα έπρεπε να περιλαμβάνει:
- Λειτουργία Ψυχιατρικών Κλινικών καθώς και ιατρεία άμεσης παρέμβασης στην κρίση, σε όλα τα Νομαρχιακά νοσοκομεία
- Πολυδύναμα Κέντρα Ψυχικής Υγείας σε όλους τους νομούς της χώρας
- Εξειδικευμένες Κοινωνικές Υπηρεσίες της αυτοδιοίκησης για υποστήριξη και εξυπηρέτηση των χρηστών των ψυχιατρικών υπηρεσιών στην επίλυση των προβλημάτων τους (εκπαίδευση, στέγη-εργασία, κτλ)
- Όλες οι παραπάνω υπηρεσίες βέβαια θα έπρεπε να είναι στελεχωμένες με επαρκές και άριστα εκπαιδευμένο προσωπικό που να καλύπτει τις ανάγκες σε κάθε περίπτωση και να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες και ουσιαστική βοήθεια στους πάσχοντες. Όμως και οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες λειτουργούν υποτονικά αφού δε διαθέτουν ούτε τις προβλεπόμενες οργανικές θέσεις ψυχιάτρων και επιστημονικού προσωπικού με αποτέλεσμα την πλημμελή ιατρική φροντίδα και κατά συνέπεια πλημμελή θεραπεία που οδηγεί σε συχνές υποτροπές και ακούσιες νοσηλείες.
Οι οικογένειες και οι χρήστες των ψυχιατρικών υπηρεσιών που είναι και οι άμεσα ωφελούμενοι αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να αγωνιστούν για τη βελτίωση των κακώς κειμένων, σπάζοντας τη μέχρι τώρα σιωπή τους και διεκδικώντας το λόγο που τους είχε αφαιρεθεί από την κοινωνία, τους επαγγελματίες, την πολιτεία.
Ο δύσκολος ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν και η αδυναμία να ανταποκριθούν στο βάρος που επωμίζονται οδηγεί στην ίδρυση συλλόγων οικογενειών και χρηστών από το 1992 και στην ίδρυση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία, την ΠΟΣΟΨΥ το 2003. Οι στόχοι της Ομοσπονδίας ευθυγραμμίζονται με αυτούς του Παγκόσμιου και Ευρωπαϊκού Κινήματος Οικογενειών και Χρηστών Ψυχιατρικών Υπηρεσιών και γίνεται τακτικό μέλος Παγκόσμιων και Ευρωπαϊκών Οργανώσεων.
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία, είναι το αντιπροσωπευτικό σώμα Εθελοντικών Οργανώσεων Οικογενειών Φίλων και Χρηστών σε διάφορους νομούς της Ελλάδας που συνεχώς διευρύνεται. Ενδιαφέρεται κυρίως για καταστάσεις σχετιζόμενες με σοβαρές ψυχικές διαταραχές που είναι υπεύθυνες για σοβαρή ψυχική νόσο που έχει σαν αποτέλεσμα την ψυχική αναπηρία.
Είναι το κίνημα των οικογενειών και των ίδιων των χρηστών των ψυχιατρικών υπηρεσιών που
Παρακολουθεί με ανησυχία την ανασφάλεια και το φόβο που κατακλύζει τους ενοίκους των στεγαστικών-αποκαταστασιακών δομών.
Βλέπει την όλη προσπάθεια της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης που είναι έτοιμη να καταρρεύσει από τη μη διάθεση των αναγκαίων πόρων για την Ψυχική Υγεία, η οποία αποτελεί το φτωχό συγγενή του Συστήματος Υγείας.
Η επαφή μας με φορείς ψυχικής υγείας, με γονείς, με χρήστες των ψυχιατρικών υπηρεσιών, με επαγγελματίες ψυχικής υγείας και εργαζόμενους στις δομές που είναι επί μήνες απλήρωτοι, προβάλλει τη σκληρή πραγματικότητα της κατάρρευσης του συστήματος. Δημοσιεύματα σε έγκριτες εφημερίδες, απλά επιβεβαιώνουν αυτά που καθημερινά βιώνουμε.
Θεωρούμε ότι τα αίτια αυτής της κατάστασης είναι διάφορα:
- Είναι η αντίληψη ότι ο ψυχικά πάσχων θεωρείται άτομο μη παραγωγικό και επομένως δε χρειάζεται να επενδύσουμε σ’αυτόν.
- Είναι ότι τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχική αναπηρία παραμένουν ευχολόγια στη χώρα μας.
- Είναι η έλλειψη γνώσης , οι προκαταλήψεις και ο στιγματισμός που ακολουθούν την ψυχική νόσο που διαπερνούν το σύνολο της κοινωνίας και τους υψηλόβαθμους κρατικούς λειτουργούς και τους πολιτικούς που παίρνουν τις αποφάσεις και κατανέμουν πιστώσεις.
Στα παραπάνω θα προσθέσω και το σημαντικό παράγοντα, αυτόν της έλλειψης Εθνικού Σχεδιασμού για την Ψυχική Υγεία με προγράμματα που απαντούν στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε πάσχοντος. Τα επιχειρήματα για το κόστος που απαιτείται για ένα σύγχρονο σύστημα ψυχικής υγείας δεν ευσταθούν, διότι δεν έχει ποτέ υπολογιστεί το κόστος της μη έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας, το οποίο είναι πολλαπλάσιο.
Δυστυχώς τα ποσοστά των σοβαρών ψυχικών διαταραχών παραμένουν τα ίδια παγκοσμίως και κάποιων άλλων αυξάνονται ανησυχητικά. Με τους πιο μέτριους υπολογισμούς στην Ελλάδα 150.000-200.000 άνθρωποι υποφέρουν από σοβαρή ψυχική διαταραχή, φανερά ή κρυφά και οι ζωές τους ρημάζονται. Παράλληλα επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα και οι οικογένειες τους, με συνέπεια ο αριθμός του πληθυσμού που πλήττεται από αυτές να πλησιάζει στο ένα εκατομμύριο.
Με το κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων και τη δημιουργία στεγαστικών δομών αποασυλοποίησης του προγράμματος «Ψυχαργώς» ανακουφίστηκε ένα τμήμα αυτού του πληθυσμού μα όχι μεγαλύτερο του 20% , που και αυτό σήμερα βρίσκεται υπό την απειλή διακοπής λειτουργίας των στεγαστικών δομών , των οποίων υποβαθμίζεται η ποιότητα των υπηρεσιών λόγω της ελλιπούς χρηματοδότησής τους.
Για το 80% των ψυχικά πασχόντων που ζουν με τις οικογένειες τους και πολλοί από αυτούς βρίσκονται στα όρια της φτώχειας ή είναι άστεγοι δεν υπάρχει στο σχεδιασμό καμία θεσμική πρόβλεψη φροντίδας και αποκατάστασης. Αυτό αποτελεί μια κραυγαλέα ανισότητα και αδικία στην αντιμετώπιση των ψυχικά πασχόντων από το σύστημα.
Κανείς μέχρι σήμερα δε το προνόησε. Λες και οι ψυχικά πάσχοντες περιορίζονται στα όρια του ασύλου και των δομών.
Σήμερα διανύουμε μια περίοδο εκτεταμένων αλλαγών σε όλο το φάσμα του κοινωνικού ιστού . Οι πολίτες καλούνται να υιοθετήσουν νέες στάσεις, αλλά και να αποκτήσουν νέες δεξιότητες για να διαχειριστούν ένα περιβάλλον ρευστότητας το οποίο δημιουργεί σημαντικά ανοίγματα, αλλά και ανασφάλειες. Στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας μαζί με τις νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη δημιουργούνται νέα κοινωνικά προβλήματα. Οι ανισότητες διευρύνονται και η κοινωνική ένταξη παραμένει ένα καίριο, όσο και ανικανοποίητο αίτημα. Μέσα σ’ αυτή την αλλαγή νέα κοινωνικά προβλήματα έρχονται στο προσκήνιο και τα παλαιοτέρα επιδεινώνονται. Με τις νέες συνθήκες που δημιουργούνται ο ρόλος και η σημασία των συλλόγων οικογενειών και της κοινωνίας των πολιτών είναι μεγάλος γιατί μπορούν να αποτελέσουν χώρο ανάπτυξης και εφαρμογής νέων μορφών κοινωνικής βοήθειας με την κινητοποίηση της τοπικής εξουσίας και της κοινωνίας των πολιτών προς την κατεύθυνση της δημιουργίας νέων δομών στο χώρο των κοινωνικών σχέσεων και προβλημάτων.
Οι εθελοντικές οργανώσεις κοινωνικής φροντίδας οι οποίες αποτελούνται από τις οικογένειες επωμίζονται όλο το βάρος της φροντίδας και χωρίς καμιά υποστήριξη και εκπαίδευση καλούνται να παίξουν τον πιο δύσκολο ρόλο. Με μοναδικό όπλο την αγάπη για τον άνθρωπό τους αλλά και την αγωνία του αύριο μοχθούν και αγωνίζονται για την αποκατάστασή του, για τον σεβασμό στα δικαιώματα του, για την αυτονομία του. Επίσης λειτουργούν ως η κοιτίδα της ανάπτυξης και οργάνωσης των ίδιων των χρηστών. Διαμορφώνουν για τους χρήστες των ψυχιατρικών υπηρεσιών που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους σήμερα ζουν με τις οικογένειες τους, το υποστηρικτικό πλαίσιο που θα τους προετοιμάσει , θα τους ενδυναμώσει και θα τους δώσει τη δυνατότητα αυτοδιαχείρισης του προβλήματος τους.
Οι οικογένειες, λοιπόν, μέσω της παρέμβασή τους συμβάλλουν στη πρόληψη των φαινομένων κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού, στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, στην στήριξη και ενδυνάμωση της ευάλωτης κοινωνικής κατηγορίας των ψυχικά πασχόντων και στην ανάπτυξη συνοδευτικών υποστηρικτικών υπηρεσιών που στοχεύουν στην ενσωμάτωση και την «επιστροφή» των αποδεκτών της κοινωνικής φροντίδας στην κοινότητα. Συμβάλλουν και πρέπει αυτό να αναγνωρίζεται, στην επίτευξη της πραγματικής και όχι πλασματικής ψυχιατρικής μεταρρύθμισης.
- Να σταματήσει την υπονόμευση της Μεταρρύθμισης, με την αύξηση κονδυλίων για την Ψυχική Υγεία και την εύρυθμη χρηματόδοτηση των δομών, διότι χωρίς χρήματα δε γίνεται αποασυλοποίηση.
- Δημόσιο διάλογο για επαναπροσδιορισμό του σχεδιασμού της Ψυχικής Υγείας με συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων πολιτεία, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οικογένειες και χρήστες των ψυχιατρικών υπηρεσιών
- Προώθηση της επαγγελματικής επανένταξης των ψυχικά πασχόντων
- Αποκατάσταση των δικαιωμάτων τους για μια κοινωνία χωρίς ψυχιατρεία, για μια κοινωνία χωρίς προκαταλήψεις
- Επιβολή αυστηρής εφαρμογής από κάθε εμπλεκόμενο του Ν. 2071/92, όπως τροποποιήθηκε με τον 2716/99 (ανάπτυξη υπηρεσιών ψυχικής υγείας) και κυρίως των άρθρων 95-101 περί ακούσιας νοσηλείας κτλ, τα οποία παραβιάζονται κατά κόρον και την ποινικοποίηση της παραβίασης τους απ’ όπου κι αν προέρχεται.
- Δημιουργία πλαισίου λειτουργίας δομών αποκατάστασης με αυτοδιαχείριση ή με την εποπτεία των ίδιων των χρηστών και των οικογενειών τους
- Την προκήρυξη και κάλυψη όλων των κενών οργανικών θέσεων που προβλέπονται σε όλα τα εν λειτουργία ΚΨΥ και ψυχιατρικές κλινικές της χώρας κυρίως στην περιφέρεια.
- Να πάψει ο διαχωρισμός της ψυχικής νόσου από τις άλλες ασθένειες. Παράδειγμα ακούσια νοσηλεία δεν προβλέπεται για κανένα άλλο νόσημα ή αναπηρία.
Έτσι θα μπορούμε να μιλούμε για επιτυχημένη Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και για κράτος δικαίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου