Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας - Ψυχική Υγεία σ’ ένα μεταβαλλόμενο κόσμο

10 Οκτωβρίου 2007

Από Δρ Α. Ασκούνη Στρούμπου

Παιδίατρο, Πρόεδρο της ΠΟΣΟΨΥ

Σε οποιοδήποτε χρόνο στην ανθρώπινη ιστορία εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν δοκιμασθεί από κάποια μορφή ψυχικής νόσου και πολλαπλάσιος αριθμός ατόμων γύρω απ’ αυτούς έχουν επηρεασθεί από τη νόσο.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη αύξηση της γνώσης για τις ψυχικές νόσους με μεγάλη βελτίωση στη διάγνωση και θεραπεία.

Αν και αποτελούν αρκετά συχνό πρόβλημα (27% των ενηλίκων ευρωπαίων πολιτών μια φορά τουλάχιστον στη ζωή τους υπέφεραν από κακή ψυχική υγεία), 60 -65% απ’ αυτούς που υποφέρουν δεν λαμβάνουν ακριβή διάγνωση και κατάλληλη θεραπεία.

Στο 60% αυτών των περιπτώσεων οι διαταραχές αρχίζουν στην εφηβεία, όμως ή αγνοούνται ή υπάρχει άρνηση του προβλήματος με αποτέλεσμα η κατάσταση να έχει γίνει χρόνια, το άτομο να έχει περιθωριοποιηθεί, όταν μετά 10-15 χρόνια επιληφθούν οι ειδικοί.

Τα διεθνή δίκτυα συνηγορίας έχουν καταλήξει σε 4 κύριες αιτίες γι’ αυτή την κατάσταση:

- Έλλειψη πληροφόρησης και εκπαίδευσης για τις διαταραχές και τις επιπτώσεις στην περίπτωση «μη διάγνωσης» και «μη κατάλληλης θεραπείας».
- Προκαταλήψεις και στιγματισμός σαν αποτέλεσμα άγνοιας και φόβου γι’ αυτούς που πάσχουν.
- Έλλειψη πολιτικής κατανόησης και βούλησης που θα βοηθήσει στην παράκαμψη αυτής της κατάστασης.
- Έλλειψη κατάλληλων πόρων ώστε να υπάρξει αποτελεσματική βοήθεια για πάσχοντες και οικογένειες μέσα στην κοινότητα.

Για την Ευρώπη το οικονομικό κόστος από τη μη έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι της τάξης των 240 δις ευρώ / έτος, ενώ το κοινωνικό κόστος (διάλυση οικογενειών, απώλεια εργασίας, ανεργία, αυτοκτονίες, πράξεις βίας κ.λπ.) δεν μπορεί να υπολογισθεί.
Παρ’ όλα αυτά όμως η ψυχική νόσος παραμένει ο φτωχός συγγενής των διαφόρων συστημάτων υγείας, έτσι ώστε να μην ικανοποιούνται ούτε στοιχειωδώς οι ανάγκες των πασχόντων αλλά και των οικογενειών τους.

Για τις οικογένειες που φροντίζουν άτομα σε σοβαρή ψυχική νόσο είναι γνωστά από έρευνες πολλά στοιχεία, όπως ότι οι φροντιστές είναι ηλικίας από 50-70 ετών (κυρίως μητέρες), το 84% των πασχόντων ζουν μαζί με τις οικογένειες τους, η εβδομαδιαία φροντίδα κυμαίνεται από 55-61 ώρες, το δε ½ των ευρωπαίων πολιτών δηλώνει ότι η οικονομική επιβάρυνση είναι πολύ μεγάλη για να μπορεί να την αντιμετωπίσει.

Όσον αφορά τις προτεραιότητες που οι ίδιες οι οικογένειες ιεραρχούν, αυτές είναι, η συμβουλευτική πώς να χειρίζονται ειδικά προβλήματα, η βοήθεια στον ασθενή πώς να διατηρήσει ή να επανακτήσει την κοινωνική λειτουργικότητα, οι ακριβείς πληροφορίες από τους επαγγελματίες, η εκπαίδευση του ασθενούς και η ένταξή του σε ομάδες αυτοβοήθειας για βοήθεια και πληροφόρηση, η βοήθεια στο περιβάλλον του.

Από τα παραπάνω εξάγονται και οι στόχοι της πολιτείας για την ψυχική υγεία, που είναι :

- Η διάθεση των αναλογικών πόρων που δικαιούται ο Τομέας
- Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών, οι αναγκαίες συμμαχίες
- Υπηρεσίες στην κοινότητα που θα εξασφαλίζουν συνέχεια της φροντίδας και παρεμβάσεις στο περιβάλλον του ασθενή καθώς και έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.
- Υποστήριξη – εκπαίδευση και συμμετοχή της οικογένειας, που πρέπει να αποτελεί τον 3ο εταίρο στη θεραπευτική διαδικασία και στη σχέση ειδικού ασθενούς.
-Θεσμοθέτηση της ψυχοεκπαίδευσης της οικογένειας και του ασθενούς.

Παρ’ ότι τα ανωτέρω είναι γνωστά και έχουν υλοποιηθεί με καλά αποτελέσματα σ’ άλλες χώρες και σε κάποιο βαθμό και στη χώρα μας, το ερώτημα είναι γιατί δεν εφαρμόζονται στην έκταση και με το ρυθμό που είναι αναγκαίος.

Οι οργανώσεις πασχόντων και οικογενειών έχουν σημαντικό ρόλο για την βελτίωση της ευαισθητοποίησης του κοινού επιτυγχάνοντας μια αξιοσημείωτη διάχυση της πληροφορίας, ευνοώντας μια ταχύτερη ενσωμάτωση στην κοινωνία, μείωση των υποτροπών, προσωπική ενδυνάμωση και ελαχιστοποίηση του στίγματος.

Είναι ανάγκη να υποστηριχθούν οι προσπάθειες των οργανώσεων να γίνουν περισσότερες που με τη συνεργασία δικτύου επαγγελματιών, κρατικών και επιχειρηματικών φορέων θα βοηθήσουν στην καλύτερη εκπαίδευση για την ψυχική νόσο.

Αν πετύχουμε να έχουμε τον ασθενή, την οικογένεια και το γενικό πληθυσμό καλύτερα πληροφορημένους και εκπαιδευμένους για την ψυχική νόσο και τις συνέπειες της, καλύτερα πληροφορημένους και εκπαιδευμένους για τις κατάλληλες διαθέσιμες θεραπείες, τότε όλες οι κοινωνικές παρεμβάσεις θα είναι πιο ουσιαστικές και αποτελεσματικές και τ’ αποτελέσματα πιο σημαντικά και διαρκή.

Αν παρεμένουμε σιωπηλοί τίποτα δεν θα αλλάξει ή μπορεί να γίνει και χειρότερο.